Een simpele huizenadvertentie in Argentinië leidde tot een wereldnieuws. Op de foto’s van een te koop staand huis hing een schilderij dat al sinds de Tweede Wereldoorlog spoorloos was. Het ging om het Damesportret van Vittore Ghislandi, ooit eigendom van de Amsterdamse kunsthandelaar Jacques Goudstikker. Het was AD-journalist Cyril Rosman die het gestolen schilderij herkende, toen hij het ontdekte in de online advertentie. Wat volgde was een verhaal vol roofkunst, Nazi’s en een onverwachte wending via internet.
Tekst loopt verder onder de video
Hoe het meesterwerk ooit verdween
Jacques Goudstikker bezat een indrukwekkende collectie kunstwerken. Maar toen de Nazi’s Nederland in 1940 bezetten, sloeg hij op de vlucht. Tijdens die reis kwam hij om het leven. Zijn kunstcollectie – honderden schilderijen – werd vervolgens in beslag genomen en verdeeld onder hoge Nazi-functionarissen. Onder hen was Hermann Göring, die zelf dol was op kunst en roofkunst zonder schaamte verzamelde.
Het gestolen schilderij, het portret van gravin Colleoni, kwam via die route in verkeerde handen terecht. Daarna raakte het spoor vrijwel volledig kwijt.
De weg naar Argentinië
Een deel van die geroofde kunst belandde bij Friedrich Kadgien, een vertrouweling van Göring en een Nazi met goede connecties. Toen Duitsland de oorlog verloor, vluchtte Kadgien naar Zuid-Amerika. In zijn bagage: het Ghislandi-portret. In Argentinië bleef het schilderij tientallen jaren in de familie. Zijn dochters erfden het werk, maar zwegen erover. Pogingen van journalisten om hen te spreken, liepen altijd vast. Het resultaat: het schilderij bleef letterlijk en figuurlijk achter gesloten deuren.
Van makelaarssite naar wereldnieuws
En toen gebeurde er iets dat niemand had verwacht. Een van Kadgiens dochters besloot haar huis in Argentinië te verkopen. Op de makelaarssite verschenen foto’s van haar woonkamer. Niets bijzonders, tot iemand beter keek. Daar, boven de bank, hing het gestolen schilderij waar historici al bijna 80 jaar naar zochten. Binnen de kortste keren werd het herkend en gedeeld door internationale media. Het bewijst hoe iets simpels – een verkoopadvertentie – kan leiden tot een sensationele ontdekking.
Deskundigen: nauwelijks twijfel
Volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is de kans groot dat het om het originele werk gaat. De maten en stijl zijn identiek en alles wijst in die richting. Pas als men de achterkant kan bekijken, waar vaak merktekens en zegels staan, kan het officieel bevestigd worden. Maar voor de meeste kenners is er geen enkele twijfel: dit is het verdwenen Ghislandi-portret.
Familie Goudstikker eist teruggave
Voor de nazaten van Jacques Goudstikker voelt deze vondst als een doorbraak. Zij vechten al jaren voor restitutie van zijn kunst. In 2006 boekten ze een grote overwinning toen 202 schilderijen na een lange rechtszaak terugkeerden uit Nederlandse musea. Marei von Saher, inmiddels 81 jaar en schoondochter van Goudstikker, benadrukte dat de zoektocht nooit gestopt is. Voor haar en de familie draait het om gerechtigheid: wat tijdens de Tweede Wereldoorlog op brute wijze is afgenomen, moet terug naar de rechtmatige erfgenamen.
Juridische hobbels
Toch ligt de situatie nu ingewikkelder. Omdat het schilderij in particulier bezit is en zich in Argentinië bevindt, is teruggave juridisch lastiger dan bij werken in musea. Als de huidige eigenaars weigeren mee te werken, zal de familie waarschijnlijk een langdurige internationale procedure moeten starten. Deskundigen verwachten dat dit een kwestie van jaren kan worden.
Nog een ontdekking?
Alsof dat nog niet genoeg is, doken er online foto’s op van een tweede kunstwerk in het bezit van de familie: een bloemstilleven van de Nederlandse schilder Abraham Mignon. Of ook dit schilderij tijdens de oorlog is geroofd, is nog niet duidelijk. Maar de vondst maakt de situatie des te spannender en roept nieuwe vragen op over de omvang van de verborgen collectie.
Sensationele onthulling
Het verhaal van dit door de Nazi’s gestolen schilderij laat zien dat de geschiedenis nooit echt voorbij is. Wat begon met een simpele woningadvertentie op een Argentijnse makelaarssite, eindigde in een sensationele onthulling. Het Damesportret van Vittore Ghislandi staat symbool voor de enorme impact van roofkunst en de lange strijd om die onrechtvaardigheid recht te zetten. Voor de familie Goudstikker is dit een nieuwe kans om gerechtigheid te krijgen – maar waarschijnlijk ook het begin van een nieuw juridisch gevecht.
Check ook:
